Rrefime

Reportazh/ Në Durrësin e mundësive më të mëdha dhe problemeve njerëzore

Nga Iva Tiço/ Disa minuta përpara se të shkojë ora 10, kur dhe është caktuar takimi në Drejtorinë Rajonale të Shërbimit Social Shtetëror, në qarkun e Durrësit, vendet në karriget dhe kolltukët anës murit të njërës prej sallave të mbledhjeve në katin e parë, janë pothuajse të zëna. Dikush me karrige me rrota, i shoqëruar nga një zotëri në moshë të thyer, një mesogrua me një fëmijë të vogël për dorë, ndokush çift e të tjerë vetëm, të gjithë me maska, qëndrojnë në heshtje në karriget e tyre, në pritje të nisjes së takimit që kjo drejtori, ashtu si të ngjashmet e saj në qarqet e tjera, zhvillojnë në mënyrë të vazhdueshme me anëtarë të familjeve në nevojë, si pjesë e programit “Fëmijët në qendër të politikave lokale të mbrojtjes sociale”, që po zbatohet nga YWCA me mbështetjen e UNICEF dhe JSDG Fund. Në fillim është drejtoresha e Shërbimeve Sociale ajo që iu flet për projektin dhe pastaj, për shpjegimet e tjera, bashkë me shënimet me problematikat specifike është punonjësja sociale dhe përfaqësuesit e YWCA. Shumica e pjesëmarrësve njihen në takim, me emër e mbiemër, ua dinë madje edhe problematikën. Shumë prej tyre, problemet i kanë të ngjashme me familjet e tilla në gjithë Shqipërinë: banesa në skamje, shumë fëmijë, papunësi, sëmundje. Durrësi prej më shumë se një viti po përballet dhe me problemet e pas-tërmetit. Shumë prej familjeve u është dashur dhe të shpërngulen nga banesat, të trajtohen me bonuse qiraje krah ndihmës financiare. Për punonjëset sociale gjithashtu puna është e ndryshme nga koleget e tyre në qarqet e tjera. Krahas suportit dhe punës së përditshme të informimit të këtyre familjeve, për të dalë nga skema e ndihmës me anë të punësimit, që është edhe qëllimi i programit, i kanë ndihmuar familjet dhe të aplikojnë për bonuset e qirasë, i kanë ndjekur në hotelet ku kanë qenë të strehuar dhe u është dashur që të merren hap pas hapi me strehimin përfundimtar të tyre.

Por jetesa në Durrës, ka dhe përparësitë e veta, si në asnjë qytet tjetër shqiptar: ka mundësi të shumta punësimi, sidomos për gratë e familjeve në nevojë, në hoteleri dhe fasoneri. Dhe Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social Shtetëror bën të mundur veç informimit të përhershëm, edhe sigurimin e kurseve, për të përgatitur punonjëse të kualifikuara për të bërë këto punë.

Prezantimi zgjat pak, pyetje përgjigjet më shumë. Në fillim trajtohen ato që shtrojnë problemet e fëmijëve me shëndetin dhe aplikimet për ndihmë për ta. Pastaj janë familjet që kanë pak a shumë të njëjtën problematikë: asistencë sociale për familjen ku prindërit nuk punojnë dhe fëmijët të moshave të ndryshme që shkojnë në shkollë. Mes tyre është dhe D. K. dhe e shoqja, të ardhur nga veriu dhe që banojnë në Katundin e Ri. D. flet më shumë, e shoqja nuk e ul maskën për asnjë moment dhe sytë i mban poshtë. D. e nis ankimin për librat e shkollës. Thotë që vajza e madhe po mbaron klasën e nëntë dhe do të vijojë më tej studimet, por librat e shkollës së mesme do u kushtonin shumë. “Probleme të tjera nuk kam”, thotë, “veç më zgjidhni këtë. Shpresën tek fëmijët e kemi”. Familja e tij jeton me asistencë sociale, pagesa mujore për ta është 57 mijë lekë të vjetra. Të dy burrë e grua janë të papunë dhe asnjëheri nuk ka zanat. D. thotë që i kanë ofruar dy apo tre herë punë, por nuk ka pranuar. Kanë një banesë njëkatëshe dhomë e kuzhinë, por nuk kanë as tokë as oborr për të mbjellë perimet. Veç vajzës që po mbaron klasën e tetë, kanë dhe një djalë në pestën dhe vajza më e vogël është 4 vjeç.

Drejtoresha u flet dhe u thotë që mundësia e vetme për ta është punësimi, as librat falas dhe as asistenca, që nuk mund të vijojë përgjithmonë. “Nuk kemi kopsht shtetëror për të çuar fëmijët”, – thotë D, – “Nëse shkoj në punë ata nuk kanë se ku të rrinë. Derisa të mbarojnë shkollën 9 – vjeçare, nuk kanë sesi të rrinë vetëm”.

Këmbëngul gjatë në këtë pikë D. “Fëmijët janë në atë moshë që nuk di se kush të mi shohë gjatë ditës nëse ne dalim në punë. Të afërmit kanë problemet e veta, fëmijët e vet”.

Kërkesa e tij është që librat të vijojnë të jenë falas edhe në shkollën e mesme, me qëllim që fëmijët e tij të vazhdojnë shkollën. Drejtoresha i shpjegon se në Shqipëri janë falas vetëm librat për arsimin e detyrueshëm, pra atë nëntë vjeçar dhe vijon të këmbëngulë që zgjidhja e vetme për familjen e tij është punësimi, së paku njëri nga dy bashkëshortët duhet të punësohet. Mundësitë për gruan janë më të mëdha. Sapo e shoqja nis të belbëzojë se ajo do të donte të punonte. Të shkonte ne një kurs dhe të merrte zanat, sepse rroga është më mirë sesa asistenca, D. ndërhyn “Sigurisht që rroga është më e mirë, por gratë nuk i kanë shanset që të punojnë. Mos të rrezikojmë jetën e fëmijëve më kot, bukë kanë të hanë, duhet që ata të kenë njëfarë moshe që gruaja t’i lëjë vetëm”.

“Nuk ke asnjë pengesë nga unë”, i thotë të shoqes. Ajo shton se tani për tani e ka të pamundur, ndoshta kur të rriten dhe pak fëmijët…

Takimi është drejt fundit. Ata me probleme shëndetësore janë larguar të parët, gruaja me fëmijën do të qëndrojë dhe më vonë për të biseduar për mundësitë e punësimit më vonë për nusen e djalit që sapo ka lindur nje tjetër bebe kurse çifti D. largohen duke thënë se do të mendohen dhe do të diskutojnë prapë në takimin tjetër… Drejtoresha e di që do të jetë e vështirë që t’i bindë, nuk mund të jetë e sigurt as që do ia dalë mbanë, sepse kjo familje nuk është rasti i vetëm që i ka sytë tek ndihma ekonomike. Dhe mëkat, sepse Durrësi është ndër qytetet më të “pasura” me mundësi punësimi, sidomos për gratë. /ywca-albania.al/

“Ky shkrim është realizuar si pjesë e projektit “Fëmijët në qendër të politikave lokale të mbrojtjes sociale”, që po zbatohet nga YWCA me mbështetjen e UNICEF dhe JSDG FUnd. Programi synon fuqizimin e familjeve me ndihmë ekonomike duke dhënë informacion, mbështetje dhe duke i afruar shërbimet më pranë tyre. Nëpërmjet takimeve dhe intervistave ne duam të dëgjojmë shqetësimet e tyre dhe t`iu japim zë vështirësive që janë pjesë e përditshmërisë. Nga bashkëpunimi i suksesshëm edhe më punonjësit e shërbimeve sociale, ne duam t`i adresojmë tek ta këto sfida, me qëllim gjetjen e zgjidhjeve të përbashkëta për t`iu mundësuar familjeve me vështirësi ekonomike zgjidhje konkrete për një jetë plot dinjitet dhe me shpresë për të ardhmen”.

Shënim: Me qëllim ruajten e anonimatit, emri është ndryshuar. Ndërkohë e gjithë historia bazohet në përjetime reale.

Historia e Verës, nëna e vetme me vajzën e sëmurë e me shpresën tek fëmijët

Nga Iva Tiço/ Një banesë përdhese pa energji elektrike, fëmijë të sëmurë që i ka rritur e vetme, skamje dhe vite me radhë në skemën e ndihmës ekonomike. Kështu do të përshkruhej me pak fjalë jeta e Verës, një nga kryefamiljaret që është trajtuar me ndihmë ekonomike në Berat. Në intervistën e realizuar në çdo fjali ajo përmend “fëmijët” si pikë e dobët, por edhe si pikë e fortë. Janë fëmijët që i japin forcë për t’ia dalë mbanë e për të shpresuar, sidomos tani që një prej tyre sapo ka mbaruar shkollë profesionale 2 vjeçare dhe është në pritje të punës dhe tjetra ka fituar një bursë nga Bashkia e qytetit. Ata janë shpresa se gjendja e vështirë e familjes së tyre do të ndryshojë. Por janë dhe pikërisht fëmijët dhe problemi i saj më i madh për momentin, një nga vajzat, e cila është e sëmurë e që kërkon kujdes të përhershëm, që nuk e lejon të fillojë një punë të përditshme, rroga e së cilës do ia kishte bërë disi më të lehtë jetesën.

Për momentin jeta e Verës është më të vështirat ndër familjet në nevojë. Dyzetegjashtë vjeçarja, pjesë e komunitetit egjiptian, me origjinë nga Shkodra, jeton në Berat në një shtëpi përdhese. Ndonëse kushtet aty janë të vështira dhe banesa nuk është e përshtatshme për temperaturat e ulëta apo të larta, për Verën është shumë më e mirë sesa çadra, në të cilën ka jetuar deri tetë vite të shkuara. E ndarë nga burri, babai i tre fëmijëve, por me të cilin nuk ishte celebruar ligjërisht, për gjashtëmbëdhjetë vite me radhë ajo ka jetuar vetëm me ndihmën ekonomike prej 36 mijë lekësh (të vjetra). Prej dhjetë vjetësh, qëkur burri e ka lënë, i duhet të jetë vetë nënë dhe baba për fëmijët, ndërsa ndihma financiare gjithmonë “ka avulluar” në çast. “Gjëja e parë që bëj kur marr lekët, është të laj borxhet që kam marrë për t’u ushqyer”, tregon ajo, “pastaj s’ka më. Nuk kam asgjë tjetër”.

Nëse e pyet se çfarë i mungon më së shumti në jetën e përditshme, Vera e pret shkurt “çdo gjë!”. Madje edhe energjia elektrike në banesë. “Por po, kam ujë. Dhe gatuaj me gaz. Gatuaj çfarë të gjej. Nuk kam shumë mundësi”, tregon ajo. Pajisje elektroshtëpiake nuk ka asnjë. Kurse shtëpia ka shumë lagështirë, ndaj dhe fëmijët sëmuren shpesh. Sidomos vajza e madhe, që është me epilepsi, me sëmundje të zemrës dhe me skoliozë.“Nuk kemi asnjë mjek që të kujdeset për ne, asnjë”, thotë. Kohën e kalon brenda banesës, bashkë me fëmijët që bëjnë detyrat e shkollës, edhe pse pa energji elektrike. “Nuk kanë as shokë as shoqe, nuk kanë as televizor”, tregon ajo.

Rasti i Verës është një nga ato rastet tipike të atyre që të mësuar të varfëri gjithë jetesën e mbështesin tek ndihma ekonomike. Nëse e pyet se çfarë kërkesash ka Vera përgjigjet thjesht: “vetëm pagesën e KEMP-it për vajzën, që ajo të kurohet. Dhe ushqim të përditshëm. Vetëm kaq kërkesa kam”.

Kur u regjistrua në vitin 2005 për të marrë ndihmën ekonomike ajo tregon se procedura ishte e tjeshtë dhe pati gjithë ndihmën e nevojshme për ta bërë. “Që atëherë më kanë ardhur për të më parë e kontrolluar vetëm një herë, më panë dhe ikën, bënë punën e tyre. Nuk kam asnjë informacion tjetër. Kur duhet të marr ndihmën e marr vesh nga të tjerët dhe shkoj e marr. Këto janë informacionet që kam”.

Por nëse të gjitha këto përgjigje Vera i jep shkurt fare, sikur të jetë dorëzuar përpara vështirësive dhe nuk asnjë dëshirë të bëjë një hap më tej, kur vjen puna tek fëmijët zëri nis e i bëhet më i gjallë dhe pëlqen të flasë më gjatë, më me detaje. Për gëzimin e saj të madh, vajza më e vogël, 13 vjeçare, sapo ka fituar një bursë nga Bashkia. “Vajzën e vogël e kam shumë të mirë në shkollë, ka marrë gjithmonë fleta lavdërimi. Për shkollën luftojmë shumë. Edhe vajza e madhe, që është e sëmurë, shkon prapë në shkollë, sado që ndjehet keq dhe atje e ngacmojnë, nuk ia varin… Ka raste që vjen e e nxehur në shtëpi, sepse gjendjen e keqe ia krijon edhe epilepsia, që i ka nisur qëkur ishte 7 vjeçe, nga temperatura e lartë”. Vera tregon se pikërisht për shkak të kësaj vajze ajo e ka pasur të pamundur të punojë, edhe pse tre apo katër herë ka tentuar të futet në punë në fasoneri. Por puna i ka zgjatur me ditë, ndërsa në Zyrën e Punës nuk është fare e regjistruar. “Kam arsim 8 – vjeçar dhe mund të bëj çdo lloj pune, por nuk kam mundësi për shkak të vajzës së sëmurë”.

E megjithatë nga zyra e Shërbimeve Sociale në Berat, që e kanë ndjekur për 16 vjet rastin e Verës tregojnë se nga ana e tyre është punuar vazhdimisht me këtë familje në mënyrë që të ndryshojë mënyrën e jetesës dhe shkëputet nga skema e ndihmës ekonomike. Vajza e sëmurë po merr e pagesën e paaftësisë, ndërsa vetë Verës në mënyrë të vazhdueshme i është ofruar punë, edhe pse ajo nuk ka pranuar, ndaj edhe ka dalë nga skema e ndihmës. Tani për tani nuk po bën plane për punësimin e saj, por të fëmijëve. “Shpresoj që djali që ka mbaruar shkollën 2 – vjeçare profesionale në Elbasan për administrate, me mbështetjen e dhënë nga bashkia, të mund të punojë”, thotë ajo. “Le të shpresojmë. Kur mendoj të ardhmen mendoj vetëm që të bëjnë përpjetë fëmijët, vetëm tek ata i kam shpresat dhe tek i madhi Zot! Të ecin ata për veten e vet në radhë të parë. Perspektiva ime është shkolla e tyre”. /ywca-albania.al/

Shënim: Me qëllim ruajten e anonimatit, emri është ndryshuar. Ndërkohë e gjithë historia bazohet në përjetime reale.

Historia e Dianës, që megjithë kushtet e vështira shpreson tek shkolla!

Nga Iva Tiço/ Lezha ishte gjithçka që Diana, e martuar vetëm prej një viti e kishte menduar si “jetë më të mirë”. Asokohe, rreth 25 vite më parë, ndërsa vinin nga Puka me një familje që donin ta zgjeronin së shpejti, çifti që ishte njohur me shkuesi por që e kishte gjetur më së miri gjuhën e përbashkët kishin menduar se Lezha ofronte ato gjëra që vendlindja nuk i kishte dhe aq të thjeshta: “u zhvendosëm në Lezhë”, tregon ajo, “sepse është më mirë, janë shkollat më afër, spitali, edhe vetë shkolla është më e mirë”. Këtë menduan kur ishin të rinj, dhe sot kaq vjet më pas jo vetëm që nuk janë penduar, por ajo fjala “shkolla”, e shqiptuar thjesht si e para e arsyeve, do të dalë shpeshherë në bisedë me të, si e vetmja gjë e mirë në jetën e tre fëmijëve të saj, në njëfarë mënyre dhe si e vetmja shpresë që ajo “jeta më e mirë”, në fund të përjetohet dhe nga familja.

Pesëdhjetë vitet që mban mbi supe Diana i dëshmon mbi të gjitha me pamjen e gruas së lodhur nga vështirësitë e jetës. Sepse jeta e saj nuk ka qenë asnjë ditë e thjeshtë. Burri ka provuar emigrimin në Greqi për nja dy vjet, por nuk arriti të ndërtonte një jetë atje, as të merrte familjen. Ndihma ekonomike është e vetmja e ardhur e sigurt, sepse punët e të shoqit kanë qenë gjithmonë ditore, kurse vetë nuk ka punuar qëkur ka qenë vajzë dhe punonte në kooperativë . Kur flet për kushtet e shtëpisë ndihet si në faj “kur hyn brenda thua si jetojnë këtu pesë vetë”, ama është e qetë që është në pronësi të saj, “edhe me letra, së bashku me tokën”, thotë krenare.

Ka shumë vjet që janë të përfshirë në skemën e ndihmës ekonomike, qëkur jetonin në Pukë dhe ndihmën e merrte i shoqi. Tani e tërheq ajo “vetëm 80 mijë është, jo më tepër, kur i marr mendoj çfarë do bëj më parë me to”. Diana zë e numëron që i pari është ushqimi i fëmijëve, pagesat e tjera, borxhet për shkollën e djalit të madh “kam marrë borxhe, me qëllim që ai të mos vuajë, siç kemi vuajtur ne”.

Nëse e pyet se çfarë do të donte më shumë, është “një rrogë shteti për burrin, që të mbyllnim hallet. Sepse unë e kam të pamundur fizikisht, nuk kam punuar dot asnjëherë, për shkak të sëmundjes”. Dhe ky vit ka qenë dhe me halle të shtuara, sëmundje, spitale dhe Diana dhe për shkak të situatës me virusin i është dashur të marrë dhe të tjera lekë borxh për të bërë analiza në laborator privat. “Plus janë gjërat për t’u blerë për fëmijët, sidomos tani që po bëjnë mësimin online, duhen gjëra për projektet e shkollës. Të gjitha duan lekë, për telefonat dhe internetin, që fëmijët të vazhdojnë shkollën si gjithë të tjerët”.

Veçse fëmijët nuk janë si gjithë të tjerët. Diana tregon me keqardhje që ata nuk kanë shumë shoqëri, sidomos vajza. Kështu që ajo shumicën e kohës e kalon me ta brenda në shtëpi. Vitet e para i kontrollonte për detyrat dhe i ndihmonte, “tani nuk e bëj dot më, sepse librat janë të vështirë për mua. Por për fat janë të mbarë dhe mësojnë vetë. Mundohemi të flasim e diskutojmë shpesh me ta, kryesisht flasim për mungesën e kushteve, sidomos me djemtë. Vajza nuk para bën zë”.

Diana tregon që informacionet për ndihmën ekonomike i merr pranë zyrave dhe gjithmonë e kanë ndihmuar në plotësimin e dokumentave. Por thjesht asaj i vjen turp kur punonjësit e Bashkisë shkojnë për të parë kushtet ku ajo jeton “thjesht më vjen turp kur futet dikush brenda në shtëpi dhe duhet ta shohë”. Linja e ujësjellësit është shtrirë deri në banesë, por sahati është i prishur dhe ky është shqetësimi i ri që i ka prishur gjakun: sahatin e ri që kushton 80 mijë lekë i kanë thënë që duhet ta blejë vetë. Energji elektrike ka vazhdimisht, me përjashtim të periudhave që kanë defekte, siç ndodhi njëherë që nuk kishte tre ditë rresht. Për të gatuar përdor sobën e druve, kurse groshët i ka gati të përditshme. Ka qejf të gatuajë edhe gjellën me lakra, nëse ka mish, por ja që mish nuk para ka dhe për të lakrat nuk hahen pa mish “me t’u dridh duart të marrësh një thes patate, sepse ne jemi vetë i pestë, duhen blerë me thasë sepse me kile nuk ke leverdi. Por ja që thesi vetëm tre ditë shkon. Dhe e keqja është që nuk kemi mundësi as të mbjellim vetë, sepse toka është në mal dhe jopjellore”, thotë me keqardhje.

Diana nuk ka ankesa për shërbimin shëndetësor: “Sa herë kam shkuar në urgjencë, apo me djalin e madh për këmbën, m’i kanë bërë grafitë dhe të gjitha”. Tashmë djali i madh e ka bërë shumë krenar, ka mbaruar studimet për arkeologji dhe gjatë kohës së shkollës ka mundur të përfitojë bursën, gjysmë burse dhe jo të plotë, me vërtetimin që ka marrë në shoqatë ka mundur ta përfitojë. Tani sapo t’i shërohet dhe këmba, do të shkojë të regjistrohet në Zyrën e Punës. “Edhe dy të tjerët mësojnë shumë, janë ekselentë. Të dy kanë frikë se ku do vijojnë më tej, nuk kanë asnjë plan për më tej duke parë mundësitë tona që s’kemi se si t’i shkollojmë”.

Kur vjen puna tek e ardhmja, Diana ka vetëm një përgjigje: “Do Zoti më mirë. Nuk e di. Shpresoj të ndryshojë gjendja ekonomike, sepse fëmijët janë duke u rritur ishalla do punojnë dhe të dalin nga situata, por me këto kushte…”. Pavarësisht kushteve të vështira aktuale, për një gjë është e bindur: që shpërngulja në Lezhë ishte gjëja më e mirë që bënë, për shkak të shkollave, që mund t’i nxjerrin në dritë pa mbajtur sytë vetëm tek lekët e ndihmës. /ywca-albania.al/

“Ky shkrim është realizuar si pjesë e projektit “Fëmijët në qendër të politikave lokale të mbrojtjes sociale”, që po zbatohet nga YWCA me mbështetjen e UNICEF dhe JSDG Fund. Programi synon fuqizimin e familjeve me ndihmë ekonomike duke dhënë informacion, mbështetje dhe duke i afruar shërbimet më pranë tyre. Nëpërmjet takimeve dhe intervistave ne duam të dëgjojmë shqetësimet e tyre dhe t’iu japim zë vështirësive që janë pjesë e përditshmërisë. Nga bashkëpunimi i suksesshëm edhe më punonjësit e shërbimeve sociale, ne duam t’i adresojmë tek ta këto sfida, me qëllim gjetjen e zgjidhjeve të përbashkëta për t’iu mundësuar familjeve me vështirësi ekonomike zgjidhje konkrete për një jetë plot dinjitet dhe me shpresë për të ardhmen”.

Shënim: Me qëllim ruajten e anonimatit, emri është ndryshuar. Ndërkohë e gjithë historia bazohet në përjetime reale.